Technische ondersteuning
Kalibratieservice
Kalibreren, afstellen, verifiëren of ijken?

Kalibreren, afstellen, verifiëren of ijken?

Wat betekent het woord "kalibratie" eigenlijk?

Bij een kalibratie wordt de afwijking van een meetapparaat, het zogeheten testobject, ten opzichte van een referentieapparaat, de zogeheten standaard, bepaald en herleidbaar vastgelegd.

Het resultaat van deze vergelijking geeft informatie over de afwijking van de meetgrootheid op verschillende meetpunten en kan in absolute of relatieve vorm worden weergegeven. Door de regelmatige kalibratie van de meetapparatuur kan het uitsluiten van fouten en de reproduceerbaarheid van de meetgegevens worden weergegeven/gegarandeerd. De vergelijkende meting vindt plaats met een referentieapparaat.

De herleidbaarheid kenmerkt de ononderbroken keten van vergelijkende metingen van het meetresultaat van een meetinstrument met een betreffende nationale norm van een hogere rangorde.

De hiërarchie die daaruit resulteert, is gebaseerd op accreditatie, d.w.z. dat de kalibratie-instanties op hun technische bekwaamheid zijn getest en zodoende formeel worden erkend. De Physikalisch Technische Bundesanstalt (PTB) is de hoogste nationale Duitse instantie voor metrologie en bezit ten behoeve van de kalibratie voor alle fysische en wettelijke meetgrootheden de referentiestandaarden van de hoogste nauwkeurigheid, waaronder de standaardmeter.

Wat wordt bedoeld met de term "afstelling"?

In tegenstelling tot kalibratie wordt bij afstelling een meetapparaat zodanig afgesteld dat de geconstateerde meetafwijkingen zo veel mogelijk worden gereduceerd, zodat de meetafwijkingen de foutgrenzen niet meer overschrijden. Het afstellen vereist dus een ingreep die het meetinstrument meestal permanent verandert.

Wat betekent "verificatie" nu precies?

Onder verificatie verstaat men het verstrekken van objectief bewijsmateriaal dat een meetapparaat aan de specifieke eisen voldoet.

In tegenstelling tot de kalibratie wordt hier geen informatie gegeven over de meetonzekerheid, maar alleen een verklaring of het instrument voldoet/niet voldoet. Verificatie kan via testsignalen ook secundaire variabelen omvatten, zoals de meetwaardeopnemer, de meetwaardeomvormer of de I/O-modules.

Wat wordt er bedoeld met de term "ijken"?

IJken is het wettelijk voorgeschreven testen van meetapparaten, zoals weegschalen in de levensmiddelendetailhandel, die in het algemeen belang zijn en dienen om prijzen vast te stellen. De ijking wordt uitgevoerd door de bevoegde ijkinstantie en is derhalve aan strikte voorwaarden onderworpen.

Vergelijking van meet- en testtechniek

	Kalibratie	Afregelen	Verificatie	IJken
Nauwkeurigheidscertificaat	Ja, documenteert de afwijking ten opzichte van het datablad			Ja, door een door de overheid erkend testcentrum
Meetonzekerheid gedocumenteerd	Ja, inclusief traceerbaarheidsinformatie	Nee, aangezien er geen documentatie is verstrekt	Nee, alleen een kwalitatieve verklaring over de functionaliteit	Ja, wettelijk voorgeschreven toleranties
Traceerbaarheid naar normen	Ja, volgens nationale en internationale normen	Mogelijk door kalibratie achteraf	Mogelijk als het referentie-apparaat traceerbaar is	Ja, door de overheid gegarandeerd
Typische meetapparaten	Sensoren, weegschalen, druk-/temperatuurmeetapparaten	Sensoren, laboratoriumapparatuur, productiemachines	Testapparaten, sensoren	Weegschalen, brandstofpompen, meetapparaten voor afrekening (gas/water/stroom)
Typische toepassingen	Kwaliteitsborging in de industrie, laboratoria (farmaceutische-, voedingsmiddelen- en automobielindustrie)	Optimalisatie van meetnauwkeurigheid in productie en ontwikkeling	Snelle controle in productie of goederenontvangst	Meettechniek voor handel en facturatie (bijv. weegschalen, brandstofpompen)
Verplichte normen	ISO 9001, IFS, GMP, HACCP, ISO/TS 16949, ISO 50001, etc.	Niet direct vereist, maar vaak noodzakelijk om te voldoen aan specificaties	Afhankelijk van de betreffende norm (bijv. ISO 10012)	Wettelijk gereguleerd voor meetapparaten die moeten worden geijkt
Auditconform	Ja, kalibratiecertificaat dient als bewijs	Nee, alleen door kalibratie achteraf	Gedeeltelijk, afhankelijk van de normvereisten	Ja, ijkzegel of officieel certificaat is erkend bewijs
Uitvoerende dienstverlener	Geaccrediteerde en niet-geaccrediteeerde kalibratielaboratoria	Fabrikanten, onderhoudsdienstverleners, servicetechnici	Interne kwaliteitsborging of externe testcentra	Meetinstellingen of door de overheid erkende testcentra
Voordelen	Objectieve waardering van meetafwijkingen, traceerbaarheid, basis voor kwaliteitsborging	Optimalisatie van meetnauwkeurigheid	Snelle test met minimale inspanningen	Wettelijk erkend, noodzakelijk voor facturatie gerelateerde metingen
Bijzonderheden	Geeft alleen de afwijking weer, zonder het apparaat te openen	Na elke aanpassing is een herkalibratie vereist	Alleen controle, apparaat wordt niet geopend	Wettelijk verplicht voor bepaalde toepassingen
Kosten (richtprijs)	– (afhankelijk van de gewenste nauwkeurigheid en kalibratienorm)	(afhankelijk van het type en de complexiteit van de aanpassing)	– (laag tot gemiddeld, afhankelijk van de testinspanning)	(wettelijk vastgestelde testkosten)